“کودک کار” کودکی است که بهیکی از اشکال کار «سبک/ سخت» و «داوطلبانه/ اجباری» جهت کسب درآمد و نهکسب توانمندی اشتغال دارد. منظور از “کار کودک” درگیر شدن کودکان در آن دسته از فعالیتهای اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و امکانات اولیه رشد فردی و اجتماعی آنان میشود و با آسیب و بهرهکشی همراه است.
پیشینه نامگذاری روز جهانی مقابله با
کار کودک:
سازمان بینالمللی کار، از سال ۲۰۰۲ بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات و تلاشهای مورد نیاز برای محو آن تمرکز کرد. بر همین اساس روز ۱۲ ژوئن از همان سال بهعنوان روز جهانی مقابله با کار کودک اعلام شد که مستلزم همکاری دولتها، کارفرمایان و سازمانهای کار، جامعه مدنی و میلیونها انسان از سراسر جهان است تابتوان اقدام مؤثری را برای کمک بهکارگران کودک انتظار داشت.
در جهان، تعداد زیادی از کودکان در مشاغل خانگی بدون مزد یا با مزد در خانه فرد ثالث یا کارفرما مشغول هستند. این کودکان نسبت به استثمار بسیار آسیب پذیرند. کار آنها اغلب از نگاه جامعه مخفی است، احتمال دارد این کودکان منزوی شوند. موارد اذیت و آزار کودکان در کار خانگی واقعیت تلخی است که متأسفانه رواج فراوان دارد.
تعریف کار کودک در نظام بینالمللی:
«کار کودک» بهمعنای کاری است که برای کودکان در گروههای سنی معین ممنوع است. کاری است که توسط کودکان زیر حداقل سن قانونی معین انجام میگیرد و یا بهدلیل ماهیت یا شرایط خاص، آن کار برای کودکان غیرقابل پذیرش است.
امروزه در سراسر جهان، بیش از ۲۰۰ میلیون کودک کار شناسایی شدهاند که بسیاری از آنها بهکار تماموقت اشتغال دارند. این کودکان مدرسه نمیروند و وقت کمی برای بازی دارند و یا اصلاً چنین وقتی ندارند. اغلب این کودکان از تغدیه و مراقبت مقتضی برخوردار نیستند و در کل از امکان و فرصت کودکبودن محروم هستند. بیش از نیمی از این کودکان، در معرض بدترین اشکال کار کودک هستند که از جمله بهکار در محیطهای خطرناک، بردگی یا دیگر اشکال کار اجباری، فعالیتهای غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر و فحشاء و نیز مشارکت در مخاصمات مسلحانه اشاره شده است.
عوامل اثرگذار بر کار کودکان:
موضوع کودکان کار موضوع نسبتا پیچیدهای است و عوامل گوناگونی در آن اثرگذار هستند.از جمله:
• ساختار خانواده
• فقر
• تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و … ( که منجر بهمهاجرت بهکشورهای همسایه برای کار بادستمزد بیشتر میشود)
• هزینه تحصیل و نظام آموزشی نادرست
اقدامات سازمان بینالمللی کار در زمینه مقابله با کار کودک:
اقدام سازمان بینالمللی کار در مورد مقابله با کار کودک طی چهار دهه اخیر گسترش زیادی داشته و پیشرفتهای مهمی از زمان انتشار اولین گزارش جهانی درباره این موضوع حاصل شده است. با این وجود چالش اصلی سازمان بینالمللی کار، نحوه تعامل با نظامهای ملی و حمایت از آنها برای مقابله با کار کودک و محو قطعی آن در جهان است. برخی از مهمترین اقدامات سازمان بینالمللی کار در زمینه مقابله با کار کودک عبارتند از:
√ تلاش برای تصویب جهانی کنوانسیونهای این سازمان در زمینه کار کودک
√ تضمین تمرکز جدید بر راهبردها و برنامههای ملی برای ارتقای رویکردی جامع در زمینه اصول و حقوق مبنایی کار
√ توسعه زمینههای مبارزه با عوامل ریشهای کار کودک
√ تثبیت حداقل سن پذیرش برای استخدام و تعیین سن آموزش اجباری
√ توسعه امنیت و سلامت محیط کار برای همه کارگران، با لحاظ اقدامات حفاظتی ویژه برای کودکان در سنین میان حداقل سن استخدام و سن ۱۸ سال و ارائه فهرست جامعی از کارهای خطرناک کودکان
√ ارتقا و توسعه عملکرد نهادها و مکانیزمهای نظارتی “مانند دادگاهها، ادارات پلیس و غیره” بر اعمال مؤثر حقوق مبنایی در محیط کار از جمله حمایت علیه کار کودک
√ توسعه مستمر مشارکت راهبردی و فعال در سطوح بینالمللی، ملی و محلی و ارتقای جنبش جهانی علیه کار کودک
√ توسعه و انتقال رویههای مطلوب که واجد نتایج پایدار بودهاند.