۱۲ ژوئن برابر با ۲۲ خرداد هر سال روز جهانی مبارزه با کار کودکان است. روز جهانی کار از سال ۲۰۰۲، به منظور افزایش آگاهی و جلوگیری از کار اجباری کودکان، توسط سازمان جهانی کار به روز جهانی مبارزه با کار کودکان نام گذاری شد. این روز برای حمایت اجتماعی از کودکان برای پایان دادن به کار آنها نام دارد.
حمایت اجتماعی، به منزله حقوق انسانی و ابزار سیاسی قوی برای جلوگیری از اجبار خانواده‌ها از کار کودکان است.
کار کودک چیست؟
طبق قوانین سازمان بین المللی کار، کودک کار به تمامی افراد زیر هجده سالی گفته می‌شود که در مشاغل یا کارهای زیان آور در بازار یا خانواده‌های خود مشغول هستند. کودک کار، به کودکی گفته می شود که که به دلیل کار از گذرندان دوران کودکی خود محروم است. کار از شکوفا شدن استعدادهای کودک جلوگیری کرده و برای رشد جسمی و روانی او مضر است. کار در مواردی به محروم کردن کودک از فرصت رفتن به مدرسه، مجبور کردن کودک به ترک مدرسه به طور موقت و الزام کودک به انجام کارهای سخت و طاقت فرسا در هنگام تحصیل منجر می‌شود.
آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در کشور در دست نیست. بر اساس گفته معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور حدوداً ۷۰ هزار کودک خیابانی در کشور داریم که در ساعاتی از روز و در طی روزهایی از سال در خیابان به کار می پردازند. طبق گفته سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور حدود ۱۴هزار کودک کار در کشور وجود دارد که نیمی از آنها شناسایی شده‌اند، اما فعالان اجتماعی، کودکان کار را تا ۷میلیون نفر هم اعلام می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که کودکانی که در بخش‌های مختلف اقتصادی، کارگاه‌های رسمی و غیررسمی، مشاغل سخت و حتی مشاغل خانگی مشغول به‌کار هستند به حساب آورده نشده اند.
معضل کودکان کار به‌عنوان یکی از جدی‌ترین و مطرح ترین آسیب‌های اجتماعی است. این کودکان بیش از ۱۰ ساعت را در خیابان های پرخطر شهر می‌گذراند. با انواع مختلف آدم ها که اغلب بی سواد، معتاد یا خشن و بزه کار هستند، روبرو می‌شوند. این کودکان که بیشتر از خانواده های فقیر هستند، مجبوربه کار در شرایط خطرناک می شوند که منجر به سوء استفاده بی پایان جسمی، روحی واجتماعی و آزار و اذیت آنان از سوی شماری از کارفرمایان می شود. به گفته دبیر مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، مهمترین چالش در حوزه کودکان در استان‌ها، بازماندگی از تحصیل، کودکان فاقد هویت، کودکان دارای سوء تغذیه، کودکان کار و کودک آزاری می باشد. خشونت علیه کودکان از رفتارهای غیرمدنی و خشونت کلامی گرفته تا آزار جنسی و قتل، گسترده است.
روز جهانی مبارزه با کار کودکان برای پایان دادن به کار اجباری آنها نام گذاری شده، ولی جهان شاهد افزایش تعداد کودکان کار طی ۲۰ سال گذشته است. فقر دلیل اصلی فرستادن کودکان به کار است اما تمایل بازار به استفاده از کار این کودکان نیز دلیل دیگر آن است، زیرا کار کودک بازار ارزانی است. سالیان زیادی از تصویب پیمان نامه حقوق کودک و کنفرانسهای عمومی سازمان بینالمللی کار که کار کودک را ممنوع و خواهان پایان دادن به استثمار کودکان و اقدامات ملی کشورها در این زمینه شده‌اند میگذرد.
بر اساس آمارهای موجود، علیرغم امضای پیمان نامه حقوق کودک و کنوانسیون ۱۸۲ مبنی بر محو بدترین اشکال کار کودک از طرف دولت ایران، کودکان زیادی طی سالیان گذشته برای تامین مایحتاج زندگی مجبور به کار در کارگاه‌های زیرزمینی، در خیابان‌ها و در میان زباله‌ها هستند.
کودکان کار عموما دارای خانواده‌‌اند و با آنها زندگی می‌کنند، خانواده‌هایی که درگیر آسیب‌های گوناگون اجتماعی، همچون حاشیه‌نشینی، فقر، بیکاری، مشکلات حاد معیشتی، اعتیاد، خشونت و تجاوز هستند.
تا زمانی‌که فقر وجود دارد، پایان دادن به کار کودکان امکان‌پذیر نیست. روزانه تعداد زیادی کودک درگیر فقر و در شرایط بسیار نامطلوب از نظر تغذیه، بهداشت، عدم بهره‌گیری از آموزش و تحصیل، و سوءاستفاده باندهای گوناگون به سرمی‌برند، خیلی از آنها حتی شناسنامه ندارند، ولی همه آنان برخلاف قانون و مقاوله نامه هایی که جمهوری اسلامی ایران پذیرفته، مشغول کار هستند.
